Christa Anbeek, Voor Joseph en zijn broer, van overleven naar spelen en andere zaken van ultiem belang. Ten Have, Utrecht 2018, 254 blz.
De Joseph uit de titel van het boek is de kleinzoon van Christa Anbeek, bijzonder hoogleraar Remonstrantse theologie aan de Vrije Universiteit. Joseph kan nog niet lezen, alleen maar spelen. Juist dit spelen maakt een wereld van verschil voor zijn oma, die zoekt naar wat het leven de moeite waard kan maken.
Christa Anbeek vertrekt met deze zoektocht vanuit ervaringen die haar leven hebben getekend en er toe bijdroegen dat ze te kampen kreeg met een burn-out. In het eerste hoofdstuk vertelt ze over de dood van haar vader, moeder en broer. Haar vader en broer kozen zelf voor de dood en dat blijft Christa Anbeek achtervolgen.
Ze aarzelt of ze na dertig jaar oude wonden moet openrijten, maar het is de enige manier om van doodsverlangen uit te komen bij levensplezier.
Een groot deel van het boek vertelt ze over haar dagelijkse belevenissen, waarin Joseph een hoofdrol krijgt. Alles wat ze met hem onderneemt en wat ze bij hem waarneemt beschrijft ze trefzeker, boeiend en af en toe ontroerend. De observaties die zij doet geven aanleiding tot diepere beschouwingen, waarbij zij al schrijvend en zoekend uitkomt bij denkers zoals Hanna Arendt, Johan Huizinga, Richard Kearny, Judith Butler en Paul Tillich om slechts een paar te noemen. Het bijzondere aan dit boek is dat filosofie en theologie geen abstractie blijven maar telkens worden getoetst aan het leven zelf. Het is een heen en weer tussen leven en denken.
Dat spelen daarbij belangrijk is leert ze niet alleen van haar kleinzoon, maar vindt ze terug bij iemand als Johan Huizinga en helpt haar om zelf een dialoogspel te ontwikkelen, dat ze uitprobeert op en met haar studenten aan de Universiteit voor humanistiek, waar ze tot begin januari 2018 levensfilosofie gedoceerd heeft.
Haar studenten kregen bijvoorbeeld deze opdracht mee:
“Hoe kunnen we onze gemeenschappen zo organiseren dat kwetsbaar leven beschermd wordt en tot bloei kan komen? Welke verantwoordelijkheden hebben we voor elkaar? Wat kunnen wij voor elkaar betekenen? Wat mag niet over het hoofd gezien worden? In veel gemeenschappen nemen maaltijden een bijzondere plek in. Neem een onderdeel van een maaltijd mee die voor jou een bijzondere betekenis heeft gekregen in het licht van je contrastervaring.”
Een studente neemt linzensoep mee. Het was de lievelingssoep van haar vriendin van wie de vader net is overleden. Ze blikt terug en vertelt: “Er was al zoveel gehuild. We wilden graag iets doen. Het voelde goed dat we in staat waren nog iets te creëren. Niet alles leek kapot.”
Contrastervaringen spelen een grote rol in het boek van Christa Anbeek. Momenten in het leven die ontregelen en openbreken. De grote vraag is dan hoe vanuit de ontregeling, chaos en verbijstering een nieuwe betekenisvolle wereld gevonden kan worden, die je kunt binnengaan. Zo’n wereld vind je niet voor eens en altijd. Het zoeken begint telkens opnieuw en je hebt elkaar nodig om ervaringen te delen en niet in het donker te verdwalen. “Voor Joseph en zijn broer” is een rijk boek, dat richting geeft aan de zoektocht naar wat in het leven werkelijk van belang is.
