Deze maand begint het nieuwe seizoen traditiegetrouw met de Startzondag. Het thema is dit keer ‘Een goed gesprek’ en zal in de dienst een eigen uitwerking krijgen. Dit thema blijft echter niet beperkt tot de startzondag, maar dient als inspiratie voor het hele seizoen.
Tal van handreikingen worden gedaan om werk te maken van gespreksmogelijkheden en daar zullen we binnen onze gemeente en in onze regio dankbaar en creatief gebruik van maken.
Jezus en de vrouw uit Samaria
Als ik probeer te bedenken waar een goed gesprek in de Bijbel kunnen aantreffen, dan kom ik uit bij het gesprek dat Jezus van Nazareth voert met een vrouw uit Samaria bij de bron van Jacob. Het is te vinden in het evangelie van Johannes en door vele schilders in beelden vastgelegd. In onze eigen Marktpleinkerk kunnen we het zien in gebrandschilderd glas. Wie de kerk binnenkomt en de blik door de ruimte laat gaan naar de oostelijke wand helemaal aan het einde ziet de figuren van Jezus en de vrouw uit Samaria oplichten.
Zelf heb ik nu tweemaal meegemaakt hoe dit raam in de Paasnacht langzaam tot leven komt als het licht begint te worden. Eerst zijn het nog vage contouren, maar langzamerhand tekenen de gestalten en gezichten van Jezus en de vrouw zich in alle scherpte af.
Gesprek bij de bron
We hebben geluk dat het gesprek tussen Jezus en deze vrouw is opgetekend door Johannes. Hij is er niet bij geweest en we weten niet zeker hoe de inhoud van het gesprek hem heeft bereikt. Misschien heeft hij wel een poging gedaan om zich dit gesprek voor te stellen. Met wat hij van Jezus wist en de onuitwisbare indruk die Jezus op Johannes heeft gemaakt heeft hij woorden proberen te vinden om de essentie van het gesprek weer te geven. Als hoorders moeten we het immers doen met een impressie, want het gesprek heeft vast langer geduurd dan hier weergeven. Johannes laat echter alles weg wat niet wezenlijk is en concentreert zich op de kern.
Terug naar de bron
Met dit in gedachten richten we ons op de inhoud en valt er iets te leren over wat een gesprek goed maakt. Als Jezus bij de bron van Jacob gaat zitten is hij moe. De reis heeft hem moe gemaakt maar dat is niet het enige. Johannes maakt in de zinnen die aan dit gesprek vooraf gaan duidelijk dat er geteld wordt wie meer leerlingen heeft en doopt. Het gaat om aantallen, waarbij het zicht op mensen verdwijnt. Dat moet Jezus dwars gezeten hebben. Daarom moet hij door Samaria. Hij wil afstand om zich te bezinnen. Terug naar de bron. Terwijl hij daar zit komt er een vrouw bij de bron. Alleen. Jezus spreekt haar aan. Hij heeft dorst. Zijn verzoek is de opmaat tot een gesprek waarin de beweging van buitenkant naar binnenkant wordt gemaakt.
Water en dorst
Om dit gesprek mogelijk te maken doorbreekt Jezus meteen twee taboes. Dat blijkt uit de verbaasde reactie van de vrouw. Joden gaan niet om met Samaritanen en mannen spreken vrouwen niet zo rechtstreeks aan in het openbaar. In zijn vraag laat zien Jezus zien dat er meer is wat mensen verbindt (dorst) dan wat hen van elkaar scheidt (etniciteit of geslacht). Het moet Jezus zijn opgevallen dat deze vrouw alleen naar de bron komt. Samen waterputten is een sociaal gebeuren. Waarom komt zij dan alleen? De beelden waarin Johannes het gesprek dat volgt samenvat gaan over water en dorst. De vrouw praat in het begin alleen maar over uiterlijke zaken. De put is diep en Jezus heeft geen kruik. Hoe kan hij haar ooit haar dorst lessen?
Luisteren zonder oordeel
De wending in het gesprek komt wanneer Jezus aan de vrouw vraagt om haar man te halen. Zij bekent dat ze geen man heeft en Jezus beaamt dat. Vijf mannen heeft ze gehad en degene die ze nu heeft is haar man niet. Dat klinkt veroordelend, maar is het niet.
Een goed gesprek is onmogelijk als een van de gesprekspartners de ander vanuit de eigen moraal de maat neemt. Luisteren en niet oordelen, dat is wat de man uit Nazareth doet. Wie is deze vrouw? Wat heeft ze meegemaakt? Waarom zijn haar relaties steeds stukgelopen? Ligt dat aan haar? Verwacht ze teveel? Denkt ze te gering over zichzelf?
Alles wat er zich rond deze vragen in deze vrouw afspeelt vat Johannes samen in het woord dorst. Als ze ontdekt dat bij de man die haar aangesproken heeft niet hoeft te veinzen of interessant te doen kan ze echt haar verhaal doen en we mogen er vanuit gaan dat zij haar zorgen, haar angst, haar hoop en verlangen met Jezus gedeeld heeft.
Godsgeschenk
De man aan de bron luistert en stelt vragen om er in samenspraak met deze vrouw achter te komen hoe haar dorst gelest kan worden. Deze betrokkenheid op het leven van mensen zoals deze vrouw noemt Johannes een godsgeschenk. Zijn theologische aankleding van het verhaal dient geen ander doel dan dit te benadrukken.
Het slot van het gesprek laat zien dat deze Samaritaanse vrouw het vertrouwen in zichzelf heeft teruggekregen. Vanuit dit herwonnen zelfvertrouwen zoekt ze contact met haar dorpsgenoten, die zij eenzelfde ontdekking gunt.
Jezus zelf heeft bij de bron zijn roeping herontdekt, waarbij het nooit om grote aantallen gaat, maar altijd om de enkele mens.
Hartelijke groeten en aan het begin van dit seizoen wens ik u en jou vele goede gesprekken toe!
