Evenals andere jaren is er vanuit de Streekgemeente Oost-Groningen een groepsreis georganiseerd. Dit jaar ging de reis naar Armenië en Georgië. Er waren 36 deelnemers.
De bestemming is bijzonder omdat het Christendom hier al heel vroeg in de geschiedenis vaste grond kon vinden. Eeuwen voordat wij in West-Europa van het Christendom hadden gehoord, stonden er al kerken in Armenië en Georgië. In beide landen werd het Christendom aan het begin van de 4e eeuw de staatsgodsdienst.
De reis begon op 6 juni vanuit Amsterdam naar Istanbul. Van hieruit vlogen we verder naar Tbilisi in Georgië.
De volgende dag gingen we met de bus naar de Armeense grens en begon de reis in Armenië.
ARMENIË
Armenië is één van de oudste landen ter wereld. Aan het begin van onze jaartelling was het al een koninkrijk. Door de eeuwen heen werden er veel oorlogen gevoerd met Perzen, Turken en Arabische machten.
In de 19e eeuw kwam een groot deel van Armenië onder bestuur van het Russische rijk.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog vond in 1915 in Armenië, dat toen behoorde tot het Ottomaanse rijk, de Armeense genocide plaats, waarbij 1,5 miljoen Armeniërs werden vermoord. Alle mannen, waaronder ook de geestelijke leiders, werden vermoord en vrouwen en kinderen moesten lopend op weg naar Aleppo in Syrië waarbij velen van honger en ontbering omkwamen.
Na deze gebeurtenis vertrokken veel overlevenden naar Europa en Amerika. Nu wonen er meer Armeniërs buiten het land dan in Armenië zelf.
Na de Tweede Wereldoorlog werd Armenië één van de Sovjet republieken en na de perestrojka werd het land in 1991 onafhankelijk.
Momenteel wonen er 3 miljoen mensen, waarvan 98% Armeniërs en een kleine minderheid Jezidi’s. De hoofdstad is Jerevan. Het land heeft een eigen munteenheid, de Dramm.
Taal en alfabet
Het land heeft al sinds het jaar 405 na Chr. een eigen taal en alfabet van 39 letters. Het is nog steeds voor 98% van de Armeense bevolking de moedertaal. Voor ons is het echt niet te lezen.
Armeens-apostolische kerk
Rond 301 na Chr. bekeerde de koning zich tot het Christendom en werd het Christendom staatsgodsdienst. Nog steeds behoort 95% van de bevolking tot deze kerk.
In het prachtige landschap zie je veel oude kloosters en kerken. De kerken hebben vrijwel allemaal eenzelfde architectuur; sober en donker, het enige licht komt van boven uit de koepel. Wel staan er zowel buiten als binnenin de kerk hoogkruisen van steen. In die kerken word prachtige religieuze muziek a capella gezongen. Ontroerend mooi!
In Echmiadzin is het religieuze centrum van de kerk. Het is de zetel van de Katholikos (aartsbisschop). Door de moord op de geestelijkheid tijdens de genocide en het verbod op religieuze activiteiten tijdens de Sovjettijd is de kerk van Armenië bezig met een proces van opbouw.
Doopdienst
In de kerk van Echmiadzin hebben we de doop meegemaakt van Louis Alexander van Delden, zoon van Leander en Hasmit, kleinzoon van Machteld en Anjo, die er natuurlijk ook bij aanwezig waren.
Een hoogtepunt op deze reis! Zo anders en toch ook hetzelfde als bij ons. ’s Avonds hebben we samen met de familie van Hasmit en Leander het doopfeest gevierd. Geweldig!!
Meer over deze dienst leest u hier.
Landschap
Reizend door Armenië raak je heel erg onder de indruk van het landschap. Het is bergachtig met goed begaanbare wegen. De berg Ararat (liggend in Turkije) is dominant aanwezig met zijn besneeuwde bergtop.
In juni zijn de bermen en velden echt zóóó mooi. Velden met klaprozen, kamille en nog heel veel andere veldbloemen. Wat hebben we daarvan genoten!
De dorpen zien er armoedig uit. Huisjes met daken van golfplaat. Hoe zou het hier in de winter zijn? Langs de weg tref je vaak stalletjes aan, waar dorpsbewoners hun waren verkopen, vooral vers fruit, zoals tomaten, abrikozen, meloenen en granaatappelsap.
Jerevan
Jerevan is de hoofdstad (1,2 miljoen inwoners) met stevige gebouwen uit de Sovjettijd, die er rijker en moderner uitzien dan die op het platteland. Vanuit Jerevan bezochten we een gerestaureerde Romeinse tempel en de Symphony of Stones, een bergwand met ruige basaltblokken door de rivier uitgesneden.
Ook is een groot aantal deelnemers naar de opera geweest om een balletvoorstelling te zien van de Vuurvogel. Er waren prachtige decors en ook fantastische dans, een belangrijk onderdeel van de cultuur van dit land.
De volgende dag brachten we een bezoek aan het Genocide-museum. Dit was erg indrukwekkend! Er werd heel goed in beeld gebracht wat er een eeuw geleden met dit volk is gebeurd. Om stil van te worden.
Armenië culinair
Elke dag werd er heerlijk gegeten, een voor Armeniërs belangrijk onderdeel van de dag.
We hebben gezien hoe Lavashbrood wordt gebakken. Verder waren er lekkere tomaten, smakelijke kipgerechten, dolma (met gehakt gevulde druivenbladeren) en nog veel meer.
En natuurlijk mag de wijn van Armenië niet vergeten worden. Onderweg kregen we op Wijngoed Areni uitleg over het productieproces en een wijnproeverij.
Op 12 juni moesten we afscheid nemen van onze geweldige Armeense gids Ani. Wat heeft ze ons boeiend verteld over haar vaderland, met haar hoofd en haar hart!
We gingen opnieuw de grens over, terug naar Georgië.
GEORGIË
Na het passeren van de Armeens-Georgische grens zien we het landschap veranderen. De wegen zijn beter en ook de huizen in de dorpen zien er beter uit. Hier hebben de huizen betere dakbedekking.
Georgië is ongeveer twee keer zo groot als Nederland en heeft 4,7 miljoen inwoners. De munteenheid is de Lari. Het land ligt in de Zuidelijke Kaukasus en heeft grenzen met Rusland, Turkije, Armenië en Azerbeidjan. Het land is eveneens bergachtig, net als Armenië, maar heeft ook brede valleien, die allemaal in cultuur zijn gebracht. Op de berghellingen worden citrusvruchten, thee, tabak en druiven verbouwd. Ook zien we grote velden met graan. Vanwege de vruchtbare valleien is Georgië het oudste wijn-producerende land van Europa. Er worden veel verschillende soorten druiven verbouwd. De belangrijkste wijnstreek is Kacheti.
Toerisme
In de Sovjettijd was Georgië een aantrekkelijk vakantieland voor Russen en het toerisme maakte het land relatief welvarend. Georgië was het symbool voor het goede leven, zang en poëzie, wijn, tabak en citrusvruchten. Op het Engelse landgoed Tsinandali was goed te zien hoe een aristocratische familie leefde.
Na de onafhankelijkheid in 1991 heeft het land het moeilijk gehad. Het toerisme stagneerde. 55% van de bevolking leeft nu nog onder de armoedegrens.
Tbilisi
De hoofdstad Tbilisi (1,4 miljoen inwoners) is gelegen in een bergdal en ligt aan een grote rivier de Mtkvari. Met de kabelbaan naar boven kom je bij het Narikhala-fort en heb je een prachtig uitzicht over de stad. Van hieruit zie je de oude badhuizen en de vele kerken. In het Nationaal museum zagen we de collectie gouden sieraden uit Colchis. Het beroemde Goud van Georgië.
Godsdienst
Ook in Georgië was het Christendom al in 337 na Chr. staatsgodsdienst. 85% van de Georgiërs zijn Georgisch-Orthodox. Hier zijn St. Nino (een vrouw) en St. Gregorius belangrijke patroonheiligen, die je in veel kerken weer tegenkomt. We bezochten enkele fraaie kloosters en kathedralen, die rijker gedecoreerd zijn dan in Armenië.
Heel bijzonder was het bezoek aan het kleine, lieflijke nonnenklooster Bodbe, waar je in een kleine kerk fraaie fresco’s kon bewonderen.
Supra
In Georgië hebben we kennis gemaakt met de supra (feestelijke maaltijd): op tafel staan smakelijke gerechten en er is een gastheer, de Tamada. De Tamada is de leider aan tafel en is verantwoordelijk voor de goede sfeer. Hij spreekt tijdens het eten een aantal keren een toost uit. Deze toost is een serieuze aangelegenheid met een diepere betekenis, en gaat bijvoordeeld over vrede, gezondheid, liefde. De gastvrijheid is groot en hartverwarmend.
Tenslotte
Deze reis heeft op alle deelnemers een onvergetelijke indruk gemaakt. En dat niet alleen om wat we hebben gezien en gedaan. Natuurlijk hebben we veel gelachen, maar onder de deelnemers ontstonden soms ook hele persoonlijke, serieuze en waardevolle gesprekken. Kortom: Gezelligheid, saamhorigheid, vriendschap en aandacht voor elkaar!
Henny Sipma
Foto’s: Henny Sipma
