Professor, bestaat God?
Deze vraag stond centraal tijdens het laatste Inspiratiecafé van Over de Brug op zondag 6 mei. Peter Barthel, de schrijver van het gelijknamige boek*, werd geïnterviewd door ds. Bert van der Woude in een overvol Hotel Victoria in Winschoten.
Peter Barthel is als sterrenkundige verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daar waar natuurwetenschap en theologie vaak met elkaar botsten, geeft Barthel inzicht in de raakvlakken en betoogt hij dat het een het ander niet uitsluit. Naast wetenschapper is hij gelovig en dat kan prima, aldus Barthel. Hij ziet het als twee vormen van wereldbeschouwing. De natuurwetenschap beantwoordt de waarom-vraag, hoe is het gekomen, hoe werkt het? De waartoe-vraag wordt door de natuurwetenschap niet beantwoord, maar zet je enkel op een spoor. Niet alleen wetenschappers, maar iedereen zou zich moeten verwonderen en zich afvragen “Waar is dit voor?”.
God is ‘iets’
In zijn boek schrijft Barthel dat God het goede en mooie in mensen is. Volgens hem is God niet ‘iemand’ maar is God ‘iets’. God doet via het goede een beroep op ons. Maar ook in kwade of verdrietige dingen kun je God zien. In contrast met het goede word je weer gewezen op hoe het niet moet. Dit contrast brengt je toch ook weer bij het goede. Zijn gedachte dat God ‘iets’ is leidt tot veel kritiek, maar Barthel neemt dat voor lief: “Ik denk dat mensen daar op verschillende manieren tegenaan kunnen kijken. Je hebt ook mensen die God zien als iemand die de touwtjes in handen heeft en die voor dingen zorgt. Maar ik ken ook mensen die daarop stuklopen. Als je daarop stukloopt, laat dat dan varen”. Barthel zegt: “God doet niets, wij moeten het doen. God is een soort bezieling die om een antwoord vraagt. Ons leven is niet ‘onconditioneel’, er wordt iets van ons verlangd. Dat haal ik dus uit die verwondering.”
Spanningsveld
Gedurende het interview was af en toe een lichte spanning te voelen die weer gebroken werd door een gevatte opmerking. Van der Woude stelde ook de vraag hoe het spanningsveld tussen de natuurwetenschap en theologie overbrugd kan worden en of de beide werelden in elkaar kunnen worden geschoven. Barthel reageerde resoluut door te zeggen dat dat niet kan en het ten zeerste te verwerpen. Hij illustreerde zijn mening met een praktijkvoorbeeld van de geleerde Maxwell. Deze geleerde vond het begrip ‘ether’ uit. Dit begrip werd grif door anderen overgenomen, maar binnen tien jaar al als onjuist bewezen. Volgens een bisschop zou ‘ether’ de verklaring zijn voor het feit dat het licht op dag één geschapen werd en de zon en de maan op dag vier. Maxwell zei de bisschop zijn theorie en de verklaring van de religie gescheiden te houden. Als God de ingenieur zou zijn geweest die de ‘ether’ gebruikte, dan had God binnen tien jaar een stap terug moeten doen, omdat bleek dat de ‘ether’ niet bestaat.
Na afloop werden door enkele aanwezigen vragen gesteld die door Barthel helder werden beantwoord. Op het terras buiten hotel Victoria was uiteindelijk gelegenheid nog even met Barthel na te praten.
Harald Rotgers
*Professor, bestaat God?, Peter Barthel, ISBN 9789462984639