Op de tweede zondag na Epifanie staat ook in 2018 het verhaal van de bruiloft te Kana op het oecumenische leesrooster.
De evangelist Johannes vertelt het en zegt met zoveel woorden dat dit het eerste wonderteken is, dat Jezus heeft gedaan. Tijdens de wijnproeverijen in die ik voor verschillende kerken in en buiten onze provincie houd, vertel ik – voordat we daadwerkelijk gaan proeven – eerst iets over de betekenis van wijn. Ik wijs erop dat het woord ‘wijn’ (inclusief verwante woorden) meer dan zeshonderd keer voorkomt in de Bijbel.
Beroemd zijn de verhalen van Noach (de eerste wijnbouwer) en van de schenker (in de Jozefnovelle) en minstens zo veelzeggend is het lied van de wijngaard (Jesaja 5). Ergens is het opmerkelijk dat wijn zo weinig aandacht krijgt in de Bijbeluitleg en de theologie, terwijl het een metafoor van groot belang is. Jezus zelf wijst de wijn aan als verbeelding van waar zijn leven en zijn dood voor staan. Dat hij voor wijn kiest is niet toevallig of willekeurig, maar heeft een diepe betekenis.
Een andere manier van kijken
Een goed voorbeeld daarvan is het wijnwonder van Kana. Wat de meeste mensen van dit verhaal weten is dat Jezus water in wijn veranderde, maar door het zo te zeggen missen we de pointe. Jezus is geen tovenaar die water in wijn kan veranderen. Dat zou tegen de natuurwetten ingaan en ons bovendien met lege handen laten staan. We horen dan over iets wat lang geleden op de bruiloft in Kana gebeurde, maar sindsdien niet meer is vertoond. Zo’n letterlijke visie deugt niet, want het bijzondere van Bijbelverhalen is nu juist dat ze niet vertellen hoe het was, maar hoe het is. Ze laten ons op een andere manier naar de werkelijkheid kijken en verlenen betekenis aan wat dat uit zichzelf niet heeft.
Het echte leven
De Bruiloft van Kana wordt gevierd op de derde dag. In deze opening zit een verwijzing naar het scheppingsverhaal (Genesis 1) De derde dag is dag waarop God tot tweemaal toe zegt dat het goed is. Een bijzondere dag dus en vol hoop. Hoop is echter wat anders dan optimisme. Op deze bruiloft gaat het namelijk mis. De wijn raakt op. Lees: dat wat het leven vreugde geeft dooft uit. Dat kan vele oorzaken hebben, zoals ziekte, ongeluk of dood. Maar ook onenigheid, geschonden vertrouwen of verbroken relaties. De bruiloft van Kana is de plek waar het echte leven zich afspeelt. Menselijk leven, overal. Menselijk leven dat vol hoop is, maar waarin de vreugde kan wegraken.
Onvolmaakt
In dit verhaal spelen de zes vaten bij de ingang een rol. Het zijn vaten met reinigingswater. Ook die vaten herinneren ons eraan dat het leven niet volmaakt is. Er moet het nodige worden gereinigd, schoongemaakt en vernieuwd of hoe we het ook maar willen noemen. Het aantal van deze vaten – zes – wijst in dezelfde richting. Zeven zou het volmaakte aantal zijn, zes niet. Zes wijst naar de aarde, de dagen van de schepping, die zonder de sabbat de vreugde en het licht zouden missen.
Maria wijst Jezus erop dat er geen wijn meer is. Jezus reageert nogal kortaf. Misschien wel om te laten merken dat hij niet de man met de oplossingen is. Jezus kan de problemen van mensen niet wegnemen. Wel kan hij hen de helpende hand toe steken en hen aanmoedigen om het leven in geloof opnieuw te wagen.
Verdriet wordt vreugde
Het ultieme wonderteken in dit verhaal is dat water wijn wordt. Anders gezegd: Verdriet wordt omgevormd in vreugde. Hoe dat kan? Kijk naar hoe het gaat met wijn. In de wijngaarden gebeurt het nog elke dag dat water stukje bij beetje wordt omgezet in het zoete sap, dat na gisting wijn wordt. Het is de zon die de druiven zoet maakt. Die zoetheid kunnen ze zichzelf niet geven, maar komt – letterlijk en figuurlijk – van boven. Wijn is bovenal een geschenk, maar schakelt de eigen werkzaamheid van mensen niet uit. De druiven moeten geoogst en geperst worden. Daarna gaat de kunst van het wijn bereiden verder. Dat vereist kennis van zaken en geduld, veel geduld. Een echt mooie wijn heb je niet zomaar. Daarom kiest Jezus de wijn als symbool.
Geschenk uit de hemel
Veelzeggend is dat wijn een geschenk uit de hemel is. Dat geldt ook voor mensen in hun dagelijks leven. We krijgen het van boven, maar moeten vervolgens zelf aan de slag met alle kennis en geduld die ons eigen is. Dat vraagt een grote inzet. Ook daarin ziet Jezus zijn taak en missie. Om het verdriet van mensen te helpen omzetten in vreugde, geeft hij zijn leven. Hij schrikt niet terug voor de gevolgen van zijn diepste overtuiging. Telkens als wij avondmaal vieren, worden we herinnerd aan waar Jezus voor stond. Het wijnwonder van Kana herhaalt zich, in de wijngaarden, in mensenlevens. Het is een wonder, waarin niet licht getild wordt aan wat mensen kan overkomen of aan wat we elkaar kunnen aandoen.
Uiteindelijk groeit er echter iets moois uit, iets kostbaars, dat ons – al is steeds maar even – uittilt boven het alledaagse.
Lechajim, ‘op het leven’ zeggen de Joden als ze het glas heffen.
Dat de zon van Gods liefde in dit nieuwe jaar voor u en jullie moge schijnen
