“Maar de vrucht van de Geest is liefde, vreugde en vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing.” (Galaten 5: 22 en 23)
Begin vorige maand is de streekgemeente een feit geworden. Binnen de streekgemeente streven zes afzonderlijke kerken van verschillende omvang naar verbondenheid. Het uitgangspunt bij dit streven is ‘solidariteit’.
Dat woord heeft een scala aan betekenissen met om te beginnen het begrip “solide”. Iets wat solide is geldt als degelijk, stevig en betrouwbaar. Je kunt er op rekenen en op bouwen. De Latijnse uitdrukking ‘in solidum’ betekent dat je samen aansprakelijk bent en samen verantwoordelijkheid draagt. Tegelijk veronderstelt het dat iedereen ook hoofdelijk aansprakelijk is. Je kunt problemen of moeilijkheden dus niet op een ander afschuiven. Allen voor één, en één voor allen. Wie in nood komt, mag rekenen op de hulp van de anderen, ook al zou dit betekenen dat de lasten (ook de financiële) niet evenredig verdeeld zijn. Dat is wel het streven, maar nood breekt wet en als deelnemende gemeentes staan we borg voor elkaar binnen de streekgemeente.
Openstaan voor de geest
Solidariteit is dus het uitgangspunt, de basis, maar waar het om gaat is het rijtje wat ik boven aan deze meditatie heb gezet. Paulus noemt het de ‘vrucht van de Geest’ en het mooie ervan is dat heel herkenbaar is. Niemand kan zich bij het lezen van de verschillende woorden afvragen wat de bedoeling is. Geloven, openstaan voor de Geest, de Geest een frisse wind laten waaien door het bestaan van iedere enkeling en gemeenschap samen heeft als gevolg dat liefde, vreugde, vrede en al die andere mooie woorden werkelijkheid worden.
Blik naar buiten
Bij dit alles is de blik van de kerk(en) gericht naar binnen, dat wil zeggen naar de eigen organisatie en naar de eigen mensen. Daarbij zou het mooi zijn, en daar zullen we moeite voor moeten doen, om de blik naar buiten niet te verliezen. Dat wordt zichtbaar in het motto ‘een open kerk’. Voorop staat dat de streekgemeente een verwelkomende kerk wil zijn. Iedereen die een kerkdienst bezoekt mag zich welkom voelen en aangesproken door vriendelijkheid, goedheid en vrede, om maar drie belangrijke woorden te noemen.
Een open kerk betekent echter ook dat kerkleden de weg naar buiten weten te vinden.
De streekgemeente presenteert zichzelf niet als vesting, waar de leden zich verschansen tegen de boze buitenwereld en hun heil enkel zoeken in een onderlinge verbondenheid, die allesbehalve open is. De openheid die wel nagestreefd wordt, zoekt een evenwicht tussen belangstelling en betrokkenheid bij de samenleving als geheel en het waardevolle van de eigen traditie. Hoe ziet dat laatste eruit in de praktijk?
Secularisatie
De vraag die ik in het septembernummer van het kerkjournaal opwierp laat me daarbij niet los. Het is de vraag naar het waarom van het kleiner en minder belangrijk worden van kerk en het ontbreken van jongeren in de diensten. Een woord dat bij het stellen en beantwoorden van deze vraag vaak wordt gebruikt is ‘secularisatie’. Daaraan wijd ik in dit meditatief nog een paar gedachten en kom daar in volgende bijdragen op terug.
Ik doe eerste een poging om het begrip ‘secularisatie’ te verhelderen. De kern ervan is de tegenstelling tussen seculier en godsdienstig. Seculier (afgeleid van het Latijnse seculum) betekent werelds en als er over secularisatie gesproken wordt, gaat het over een toenemende verschuiving van een godsdienstige naar wereldse houding. Van secularisatie kun je een groot verhaal maken en dan wordt een historische ontwikkeling bedoeld. Naarmate (natuur)wetenschappelijke kennis groeit komt er steeds minder ruimte voor godsdienstige verklaringen. Of in de woorden van de in juni van dit jaar overleden godsdienstsocioloog Peter L. Berger, auteur van o.a. Het hemels baldakijn: “Een hemel zonder engelen wordt een domein voor sterrenkundigen, en uiteindelijk, voor astronauten.” Een ander inzicht dat in dit boek wordt gepresenteerd, is dat godsdienst een functie heeft om sociale samenhang te verstevigen. Als de samenleving versnippert verliezen godsdienstige tradities hun waarde als overkoepelende symbolen voor de samenleving als geheel.
Verlangen
Het is de moeite waard om (kritisch) naar de grote verhalen te kijken en tegelijk niet te vergeten om de hand in eigen boezem te steken. Secularisatie is niet een onontkoombaar proces waarin we zonder dat we er iets aan kunnen doen worden meegesleept. Secularisatie zit ook in ons eigen hart en beïnvloedt ons verlangen. De woorden die Paulus in de bief aan de Galaten aanreikt, kunnen ons helpen te toetsen hoe het met dat verlangen gesteld is.
Hartelijke groeten,
Ds. Bert L. van der Woude
