Samenvatting van de overdenking op zondag 6 augustus 2017
Naar de lezing van Matteüs 7: 15-21
Het plaatsje Gubbio, zo’ 50 kilometer ten noorden van Assisi, werd lange tijd geplaagd door een woeste wolf, die zich steeds tegoed deed aan de schapen van de kudde van het dorp. Ook de inwoners zelf werden bedreigd. Ten einde raad besloten ze om de wolf te doden.
Juist toen ze dat plan wilden uitvoeren kwam Franciscus van Assisi, de dierenvriend, en hij ging op zoek naar de wolf. Toen hij het dier gevonden had, sprak hij de woorden: ‘Broeder wolf, ik weet dat het enkel de honger is die jou tot je verschrikkelijke daden aanzet. Als je mij belooft de inwoners van Gubbio met rust te laten dan beloof ik jou dat zij jou voldoende eten geven, zodat je nooit meer honger zult hebben’. De wolf stemde in en legde zijn poot in de hand van Franciscus.
Schapen in wolfskleren
In de lezing van deze zondag waarschuwt Jezus voor mensen die er uitzien als schapen maar van binnen zijn als wolven. Verderop in de lezing wordt dreigende taal gebruikt. Bomen die geen goede vruchten dragen worden omgehakt. De woorden herinneren aan Johannes de Doper die eerder in het evangelie de mensen aansprak als adderengebroed en zei dat de bijl al klaarlag aan de wortels van de boom.
Franciscus leert een andere weg. Beter dan de wolf om te brengen is het om hem te temmen. Maar hoe moeten we de dreigende taal uit dit evangelie dan verstaan? Hiervoor moeten we terug naar de geschiedenis van toen. Als Matteüs zijn evangelie optekent is de stad Jeruzalem net gevallen. Het heiligdom, het beeld van vrede voor iedereen, was verwoest. In die tijd stonden er mensen die beloofden dat ze de stad zouden opbouwen en weer groot zouden maken. Woorden die we ook horen in onze eigen tijd. In moeilijke tijden staan er steeds mensen op die beloven dat alles goed zal komen. Mensen die zich een Messias wanen, soms te goeder trouw. Maar in hen sluimeren vernietigende krachten, omdat hun uitgangspunt niet zuiver is, al hebben ze dat zelf soms niet in de gaten.
Goede vruchten
Matteüs waarschuwt voor zulke mensen. Waarom volgen de mensen al die Messiassen, die pseudo-redders? Hij kan het zich niet voorstellen. Waarom maken ze geen werk van wat Jezus hen heeft voorgehouden? En zo moeilijk is dat niet. Een paar verzen eerder staat het geschreven: behandel andere mensen zoals je wil dat ze jou behandelen. Dát is het hart van de wet en de profeten.
Het beeld dat Jezus mensen voorhoudt is uniek en fantastisch, de gedachte is eenvoudig. Een goede boom kun je herkennen aan die vruchten die hij draagt, want een goede boom brengt goede vruchten voort. Het is een organisch beeld dat gaat over wie ieder mens is. Uit hoe je handelt komt tevoorschijn wat je intenties zijn, hoe je in het leven staat, hoe je als mens bent gegroeid. En Jezus gunt iedereen dat hij zich mag ontwikkelen tot iemand die zichtbaar wordt door het goede wat hij doet.
Honger
Het evangelie is niet bedoeld om mensen aan te wijzen en te zeggen: hij of zijn is een wolf die zich aan ons toont in schaapskleren. Want hoe kun je daar zeker van zijn? Soms raken mensen van goede wil op het verkeerde pad, met tragische gevolgen.
Het verhaal van Franciscus laat zien dat je een wolf niet moet vernietigen, maar temmen. Hij weet waarom de wolf de mensen bedreigt. Het komt puur omdat hij honger heeft. Ook mensen hebben honger. Omdat ze dagelijks voedsel nodig hebben, erkenning, een plek om te kunnen leven. Maar wat gebeurt er met een mens als die honger niet gestild wordt? Wat gebeurt er als een mens wordt gedwongen altijd van zijn of haar eigen behoefte af te zien om anderen ter wille te zijn? Wat blijft er dan wel niet borrelen aan miskenning en teleurstelling? Wat brengt een mens tot geweld?
De wolf in ons zelf
Als je een mens dwingt om altijd een engel te zijn, dan maak je het wilde dier in hem los. Het evangelie zegt de mensen om te doen wat Jezus iedereen gunt. Om met hulp van de liefde de wolf niet uit te roeien naar een plek te geven. Om niet de wereld in te delen in wolven en schapen, maar oog te hebben voor wie iemand is. En ook voor de wolf in onszelf, want in ieder van ons zitten krachten die als verscheurende wolf naar boven kunnen komen. Mensen zijn kwetsbaren wezens en moeten elkaar niet onder druk zetten.
Het verhaal van Franciscus is een legende, maar volkomen conform het evangelie. Het wil mensen helpen uit te groeien tot een gezonde boom, die goede vruchten draagt. Maar zonder de liefde lukt dat niet. Zonder fijngevoeligheid, zonder aandacht of begrip. Niemand wordt als wolf geboren. Het zijn altijd ervaringen en momenten – soms van binnen, soms van buiten – die een mens ertoe brengen zijn of haar wolfsnatuur naar buiten te laten komen. Die kunnen we niet met geweld te boven komen, maar alleen met de liefde. Niet vernietigen, maar temmen.
