Als voorbereiding op Pinksteren las ik het nieuwste boek van Frits de Lange (Hoogleraar aan de Prot. Theologische Universiteit in Groningen). De titel prikkelde me: ‘Heilige onrust, een pelgrimage naar het hart van religie’.
Pelgrimage kun je omschrijven als ‘geloven met je voeten’ of ‘geloven met je lichaam’. De Lange gaat in zijn studeerkamer (hij is zelf niet zo’n loper, bekent hij) op reis met verschillende mensen, die de tocht ondernomen hebben naar Santiago de Compostella of andere bestemmingen. Hij probeert aan de hand van hun reisverslagen te ontdekken wat dit ‘geloven met het lichaam‘ met hen doet. Daarbij grijpt hij terug op eerdere getuigenissen van bijvoorbeeld de kerkvader Augustinus (354-430). Ook hij wordt een reisgenoot (al had hij een hekel aan reizen), die de onrust uit de titel van de Lange’s boek verstaat als het verlangen naar een ander, een beter leven. Augustinus maakt een innerlijke reis van de ziel op weg naar de eenwording met God. Dat heeft veel van zijn volgelingen aangesproken. Pelgrimage is hier een metafoor geworden. Een metafoor, die betekenis krijgt omdat het zinnebeeld zo sterk stoelt op de echte reis, het daadwerkelijk de ene voet voor de andere zetten. Wandelend of dansend.
Geloof in beweging
In onze eigen regio doen we dat al een tijdje. Wie het programma van Bezinning & Cultuur bekijkt, ziet diverse wandelingen en reizen aangeboden. Ook het (sacrale) dansen heeft inmiddels een vaste plaats verworven. Opmerkelijk is wat de Lange daar over schrijft:
“Lang voordat onze verhouding tot het transcendente (dat wat ons overstijgt) werd bedacht en onder woorden gebracht, werd zij gedanst. Het idee dat godsdienst en zingeving zich in het hoofd afspelen, is een moderne misvatting, met name door het protestantisme gevoed.” Hij vat dan bondig samen: “Religie is fysieke praktijk, gedrag, handeling, ritueel.”
Hoe verleidelijk het ook is om hier verder op in te gaan, ik bewaar dat voor een andere moment en ga nu in de richting van het woord boven deze meditatie, namelijk ‘gastvrijheid’. De pelgrim moet immers ook onderdak hebben. Pelgrim zijn is één ding, pelgrims ontvangen iets anders dat minstens zo belangrijk is.
Geloof aan tafel
Met de Lange kan ik alleen maar beamen, dat we religie veel te veel een zaak van het hoofd hebben gemaakt en dat geloven los is geraakt van de rest van het lichaam. Dan gaat het niet alleen over de voeten, maar ook over de mond en de neus, over eten en drinken en met elkaar een maaltijd houden. Samen eten in een ruimte en sfeer die open staat voor gasten. Ik wil daar graag wat met u over mediteren omdat we als Protestantse Gemeente Winschoten straks beschikken over een plek, waar we maaltijden kunnen gaan houden en ons kunnen gaan oefenen in gastvrijheid.
Naast de Marktpleinkerk (en soms de Vennekerk) als ruimte voor de vieringen wordt aan het eind van deze zomer het geheel vernieuwde ‘Ons Gebouw’ (feestelijk) in gebruik genomen. Van de ‘tafel van de Heer’, toonbeeld van gastvrijheid, is er een duidelijke verbinding met een ruimte om samen te komen rond een gedekte tafel en met de mogelijkheid gasten te ontvangen.
Geloof in gastvrijheid
Frits de Lange wijst in zijn boek op de belangrijk Bijbelse traditie van gastvrijheid, die begint met het verhaal van Abraham (Genesis 18), die drie vreemdelingen gastvrij onthaalt, zonder te weten dat hij daarmee engelen huisvest, die hem een groot nageslacht beloven. Later zullen de nakomelingen van Abraham steeds beseffen, dat ze vreemdelingen op aarde zijn, zoals dat ieder jaar tot op vandaag gevierd wordt in het Loofhuttenfeest. Even woont iedereen weer in hutten (zelfs op het balkon van flatgebouwen) met als enige voorwaarde dat er een streepje hemel te zien is. Herinnering aan een zwervend bestaan en afhankelijkheid van brood uit de hemel.
Het verhaal van gastvrijheid zet zich voort in het Nieuwe Testament waar Jezus menig maal te gast is en in zijn verhalen vaak een tafel met gasten centraal stelt. Beide elementen, namelijk zelf een pelgrim te zijn, vervuld met heilige onrust en afhankelijk van de gastvrije opvang door anderen, én het ontvangen van wie op jouw gastvrijheid een beroep doet, zijn belangrijk.
Nu de zomer voor de deur staat zullen veel mensen in beweging komen en anderen blijven thuis. Of u nu op pad gaat of thuis wilt of moet blijven, iets van de hier genoemde heilige onrust wens ik u allemaal. Het zal u en uw omgeving goed doen!
