Samenvatting van de overdenking op zondag Trinitatis, 11 juni 2017
Naar de lezing van Johannes 3 : 1-15
In de Johannes 3 lezen we over een man, Nikodemus, die midden in de nacht bij Jezus op bezoek komt. Sommigen zeggen hij dat deed omdat hij bang was gezien te worden door zijn collega’s. Jezus was namelijk een dwarsligger, iemand die tegen de gevestigde orde inging. Maar wellicht biedt de nacht juist de gelegenheid, na de hitte van de dag, af te koelen op het platte dak en al kijkend naar de sterren een gesprek te voeren.
Godbezitter
Bij een sterrenhemel lijkt het wel of iedereen wat filosofischer, wat opener wordt. In die sfeer, kunnen we ons voorstellen, raakt Jezus in gesprek met Nikodemus, die tot de orde van de Farizeeën behoord. Farizeeërs worden altijd aangeduid als tegenstanders van Jezus, maar je zou ‘Farizeeër’ het best kunnen verstaan als naam voor een mens die je een Godbezitter kunt noemen, iemand die meent alles over God te weten, omdat hij of zij alles weet van de regels, gewoontes en dogma’s van de kerk. Iemand die – en misschien hebben we daar allemaal wel eens last van – zijn nieuwsgierigheid verloren is en louter kijkt naar wat vastgelegd is. Iemand die geen bewegingsruimte meer heeft, geen ruimte voor een ander, geen ruimte voor nieuwe ideeën. Alles wat afwijkt, kan overkomen als een bedreiging.
Deze Nikodemus is het zinnebeeld van iemand die gevangen zit in een benauwde manier van denken. Opgesloten in wat Jezus de ‘gedachten van de aarde’ noemt. Misschien ook vast aan materiële dingen; zijn aanzien en status. Dit maakt hem niet vrij, maar bekrompen. En dan gaat het gesprek over de weidsheid, over geloof dat de mens ruimhartiger maakt, menselijker, eerlijker, twijfelender ook, want alles staat niet vast.
Werkelijke afkomst
Jezus spreekt over de wind die gaat waarheen hij wil, maar niemand weet waar hij vandaan komt en waar hij naartoe gaat. Sommige dingen hebben we niet in de hand, maar als je ervoor openstaat, gebeurt er mogelijk iets ten goede. Jezus wijst ons erop: kijk niet alleen maar naar de aarde, kijk niet alleen, als je een mens ziet, naar wat je van hem of haar denkt te weten. Wij vormen soms al heel snel een oordeel over mensen. Met gegevens als naam, woonplaats, beroep of godsdienst plaatsten we mensen in een kader en menen we te weten wie iemand is. Deze zaken zijn er wel, maar vormen niet het hart van de mens. Kijk daarvoor naar de hemel, zegt Jezus, dan weet je waar je vaderland is, dan weet je waar je werkelijke afkomst te vinden is.
Uit water en geest geboren
Een mens is pas een mens als deze uit water en geest geboren wordt. Jezus bedoelt met deze geboorte dat je een andere kijk op de wereld krijgt, op jezelf, op je medemens en op God. Zoals elk mens uit water geboren wordt, zo kun je door de wind uit de hemel van binnenuit totaal anders tegen de werkelijkheid, waarvan je deel uitmaakt, gaan aankijken. Dat wenst hij Nikodemus toe. Om uit de benauwdheid te komen. Maar hij weet niet hoe. Jezus zegt dan: jij bent een leraar nota bene, maar met al je kennis kan jezelf niet bevrijden. Je kennis houdt je angstig en leidt niet tot vrijheid. Open je hart, kijk om je heen, durf toe te laten wat je nu nog niet weet.
Kostbaar voor God
In de brief uit Ethiopië die deze morgen is voorgelezen staat de zin, dat ieder mensenleven kostbaar is. Zo’n zinnetje blijft hangen. Ergens weet je het al lang, maar als het van een ver land komt, dringt het dieper door. Ieder mens is kostbaar voor God. Dit hangt niet af van je afkomst, van wat je kunt of juist niet kunt. De mensen in Ethiopië die we met Kerk in Actie steunen, zijn niet alleen maar arm en hulpbehoeftig. Zoals in de brief staat, voelen deze mensen een eigen kracht en de kerk wil deze kracht in mensen erkennen en helpen ontwikkelen. We beginnen niet bij zieligheid, maar bij kostbaarheid.
Daar waait de wind, daar worden alle stoffigheid, vooroordelen, vermeende kennis door de frisse wind weggewaaid. Er ontstaat ruimte voor belangstelling, voor nieuwsgierigheid en het toelaten van nieuwe dingen. Het is niet helemaal te vatten, maar het is een begin van nieuw leven, een nieuwe wereld, nieuwe mensen, en vooral nieuwe verbindingen. De geest van Pinksteren doet ons beseffen dat er een grote ‘verbinder’ aan het werk is. Dat is de Vader in wiens ogen iedereen kostbaar is, dat is de Zoon die naast ons staat en de Geest die van binnen die ruimte schept en ons uitnodigt om in die ruimte mee te doen.
