Maarten Luther, Rebel der Genade
Deel 2
Onder zwartgeblakerde balken haasten vrouwen zich heen en weer tussen keuken en slaapkamer. Te midden van hen een wijze vrouw, die verstand heeft van het menselijk lichaam, de werkingen en gebreken ervan. Ze heeft kennis van kruiden en toverspreuken en houdt zich nauwgezet aan het devies: zwarte magie is uit den boze, witte is toegestaan. Officieel tenminste.
Uiterlijk zijn de vrouwen druk, innerlijk gelaten. Helpen bij de geboorte is een vrouwenzaak. De aanstaande vader, Hans Luder kan niets anders doen dan geduld oefenen en Sint Anna, de schutspatroon van de mijnwerkers om bijstand aanroepen. Eenmaal heeft hij al een bevalling meegemaakt, maar daar wordt het niet beter van, integendeel. Samen met de oom van zijn vrouw, Antonio Lindemann, zit hij aan de keukentafel. De geboorte laat op zich wachten. Hij ziet er naar uit, maar is er tegelijk bang voor. Hoe vaak gebeurt het niet dat een kind dood ter wereld komt of de moeder sterft in het kraambed?
Een daadkrachtige man
Luthers vader staat bekend als iemand die op eigen kracht gestegen is op de maatschappelijke ladder. Als de zoon later beroemd geworden is, bevestigt hij graag dit verhaal. Toch is het betrekkelijk. Hans Luder was de oudste zoon van een vermogende erfpachtboer uit Möhra, vier uur te voet van Eisenach. Heine Luder behoorde tot de vijf rijkste boeren van het dorp en ook zijn vrouw kwam uit dezelfde stand. Hun rijkdom was gebaseerd op het besluit dat de boerderij nooit in erfdelen opgesplitst moest raken en zo erfde de jongste zoon telkens het hele boerenbedrijf. Hans Luder moest daarom op zoek naar werk. Onder zijn jongste broer dienen wilde hij niet en de noodzaak daartoe bestond ook niet. Een alternatief was snel gevonden want de familie dreef een kopersmelterij tussen Möhra en Ettenhausen. Zij lieten hem bovendien niet met lege handen gaan.
Zo leert Hans samen met zijn jongere broer Klein-Hans de technieken van de kopermijnbouw. Sinds men ontdekt had hoe je in zwartkoper het zilver van het koper kunt scheiden, nam de kopermijnbouw een grote vlucht. Ook de Eisenacher familie Lindemann, die later naam zal maken als muziekdynastie in Midden-Duitsland, houdt zich bezig met koperwinning.
Iets nieuws wagen
Terwijl de kreten van zijn vrouw tot hem doordringen, denkt Hans Luder na over hoe hij zijn Margarethe heeft leren kennen. Tijdens zijn werk in kopermijnbouw van Möhra krijgt hij te maken met de mijnbestuurder (Bergrat) Antonio Lindemann. Deze krijgt schik in de ijverige en gevatte jongeman, die niet alleen over goede eigenschappen beschikt, maar ook uit een vermogende familie komt. Omdat hij een nichtje van huwbare leeftijd heeft introduceert hij Hans in huis van zijn broer Johannes Lindemann, raadslid in Eisenach. Werden ze verliefd? Trouwden ze uit liefde? Wat betekende liefde überhaupt in die tijd? Was het huwelijk niet eerder een zakelijke overeenkomst? Behalve een vrouw had Hans Luder ook een partner nodig. Margartehe beschikte over ‘Bildung’ en burgerlijke trots en Hans was evenzeer onder de indruk van haar strenge schoonheid als van haar doelgerichtheid. Met haar durft hij de gevaren van het leven aan. Zijn toekomstige werk is hoogst onzeker. Niet het klimmen op de sociale ladder heeft hij voor ogen, maar het verhinderen dat hij afzakt. Daarvoor moet hij durven, iets nieuws wagen. Dat wagen van iets nieuws heeft Maarten Luther van zijn vader.
Zoon van het Mansfelder land
Hun huwelijk vieren Hans en Margarethe in Eisenach, waar ze een woning betrekken. Omdat blijkt dat het kopererts rond Möhra uiteindelijk te weinig zilver bevat, is het moeilijk om hier in de koperwinning een bestaan op te bouwen. Wat te doen? Terwijl ze beraadslagen kijkt Hans naar Margarethe. Negen maanden na hun huwelijk dient hun eerste kind zich aan. Een duidelijk teken voor iedereen dat God dit huwelijk heeft gezegend. Dan gebeurt er iets waar niemand op gerekend had. Van Antonio Lindemann hoort Hans Luder dat er een strijd uitgebroken is over het recht op koperwinning tussen de graven van Mansfeld en de keurvorst van Saksen. De keizer moet beslissen. Antonio Lindemann rekent er op dat de graven in het gelijk worden gesteld en adviseert Hans om naar Eisleben te komen en daar in dienst van de graven van Mansfeld te treden. Het kopererts heeft in die streek een duidelijk betere kwaliteit en een hoger zilvergehalte. Er zijn mannen nodig die op mijnbouwgebied verstand van zaken hebben, mannen zoals Hans Luder. Het jonge stel wacht tot na de bevalling en verhuist in 1483 naar Eisleben. Aanvankelijk staat Hans in dienst van de graven, maar door de vakkennis die hij opdoet streeft hij naar zelfstandigheid. Opnieuw een waagstuk. Ze nemen hun intrek in een huis dat hij gehuurd heeft aan de ‘Langen Gasse’.
Nog voordat de klokken van Eisleben op de 10e november middernacht slaan klinkt de verlossende kreet van een kind. De volgende dag wordt het gedoopt in de nabijgelegen Petruskerk. Zijn oudere broer had de naam van de vader gekregen, Johannes. Dit kind wordt Maarten genoemd, naar de heilige Martinus van Tours op wiens feestdag hij gedoopt is. Luther zal nooit vergeten dat hij een zoon van het Mansfelder land is.
