Peter Barthel, Professor, bestaat God? Amsterdam University Press, 108 blz. € 9,95
De eerste mens in de ruimte was de Russische Astronaut Yuri Gagarin (1934-1968), die in 1961 aan boord van de Vostok 1 de aarde van een afstand kon bekijken. Van hem wordt verteld dat hem na terugkomst de vraag werd gesteld of hij God ook was tegengekomen. Zijn antwoord was een ontkenning. Nee, God had hij niet gezien.
Peter Barthel, hoogleraar sterrenkunde aan de Rijksuniversiteit van Groningen (RUG) maakt duidelijk dat dit niet het hele verhaal is. De ontkenning is niet van Gagarin zelf, maar van president Chroesjtsjow. Dat Gagarin wel degelijk God had gezien zinde de president met zijn atheïstische agenda helemaal niet. Tegen collega Valary Korzoen zei Gagarin ooit: ‘…als je God op aarde niet hebt ontmoet, dan zie je hem ook in de hemel niet.’
Deze anekdote en meer zijn te lezen in een handzaam en mooi vormgegeven boekje met als titel “Professor, bestaat God?’ Het is een uitgewerkte versie van het antwoord dat Peter Barthel drie jaar geleden gaf aan de toen zevenjarige Anco Visser. Ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van de universiteit mochten lezers vragen stellen.
Een bijzondere vraag was die van Anco. ‘Bestaat God – kan de universiteit dat uitzoeken?’ De brief die Peter Barthel schreef werd op 1 juni 2014 gepubliceerd in het dagblad Trouw. Nu dus een boekje, waarin de professor zijn antwoord heeft verdiept en uitgebreid. Ik kan het iedereen aanraden die in deze tijd serieus wil nadenken over wat God voor hem of haar betekent. Denken is belangrijk en Barthel kan zich geen God voorstellen die mensen het denken zou verbieden. Eén van zijn voorbeelden is Albert Einstein, die zichzelf niet zag als iemand met bijzondere talenten, maar wel als iemand met een hartstochtelijke nieuwsgierigheid. Nieuwsgierigheid is de drijfveer van wetenschappers en zij hebben veel ontdekt. Hoe meer ze ontdekken, hoe groter hun verwondering. Dat je vanuit de ruimte de aarde kunt zien zoals Gagarin en onze Nederlandse astronauten Wubbo Ockels en André Kuipers, doet iets met een mens. Sommige ruimtevaarders gingen na hun ruimte-ervaring een tijdje in een klooster, zo diep waren ze onder de indruk. Ze hadden tijd en stilte nodig om hun ervaringen een plaats te geven. Denken is niet de enige relatie van een mens tot de werkelijkheid.
Vanuit ons gevoel hebben we oog voor schoonheid en orde en vanuit religie zoeken we naar de zin en het doel van het leven. Het onderscheid is belangrijk en we moeten de drie verschillende houdingen niet met elkaar vermengen, zoals zo vaak is gebeurd is en veel mensen van de kerk heeft vervreemd.
Peter Barthel is zelf kritisch lid van de PKN en met zijn boekje spoort hij gelovige mensen aan om verstandiger te zijn en verstandige mensen om geloviger te zijn. Het boekje is klein genoeg om bij je te dragen en er af en toe even in te lezen. Wie er voor gaat zitten is er binnen twee uur doorheen, maar heeft er veel langer wat aan. Ik ga het aan mijn kinderen geven en verheug me nu al op de gesprekken.
