In de veertigdagentijd die op de eerste dag van deze maand begint, zijn de zondagen volgens een vast patroon verdeeld. Uitgangspunt is de paasnacht of paaswake, waarin een belangrijke plek voor de doop (of vernieuwing van de doopbelofte) is weggelegd.
In dit deel van de liturgie worden de aanwezige gelovigen uitgenodigd of nee te zeggen tegen het kwaad (de zogeheten ‘verzaking’) en ja te zeggen als bevestiging van vertrouwen (geloofsbelijdenis). Beide momenten zijn belangrijk en vinden vanuit de liturgie hun weg naar de praktijk van alle dag. Daar komen we dingen tegen, die een sterke afweer oproepen: ‘Dit nooit weer’ of ‘zo moet het beslist niet’. Gelukkig zijn er ook momenten waarop we voelen: ‘Zo moet het’ of ‘dit is nu echt de bedoeling’. Het gaat om ervaringen van contrast en bevestiging, die ons denken, voelen en handelen kleuren.
Het eerste ‘nee’
In de zes zondagen op weg naar Pasen lezen we teksten die hierop inspelen en ons laten zien waar het om begonnen is. Drie keer nee en drie keer ja.
Het eerste ‘nee’ klinkt in het verhaal van de verzoeking in de woestijn. Daar wordt Jezus tot driemaal toe op de proef gesteld en driemaal verzet hij zich tegen wat de duivel hem voorstelt. En laten we ons niet vergissen. Het verhaal is weliswaar ingekleed in de voorstelling van die tijd, maar de vragen en verleidingen zijn nog immer actueel. Stenen in brood? Zouden mensen werkelijk gelukkig worden als hun materiële zorgen voorbij zijn? Wie in materiële nood zit, zou dat kunnen denken en wie kan het hem of haar kwalijk nemen? Geen werk, geen inkomen, niet genoeg om van rond te komen, aankloppen bij de voedselbank? Het is een echte verzoeking waaraan Jezus hier bloot wordt gesteld. Kan hij deze oplossing weigeren oog in oog met zoveel materiële nood? En toch acht hij een mens hiervoor te hoog. Het gaat om meer dan brood alleen! De beide andere verzoekingen boren niet minder diep, maar in dit meditatief wil ik niet alleen stilstaan bij het ‘nee’ en ga daarom verder naar de tweede zondag in de veertigdagentijd.
Een bijzonder ‘ja’
In dit Lutherjaar leggen we de nadruk op het Evangelisch-Luthers leesrooster. We zullen daarom een andere tekst op die zondag lezen, dan de klassieke lezing over de ‘verheerlijking op de berg’. Om deze toch niet te laten verdwijnen (juist vanwege het grote ‘ja’) zal ik er hier enkele gedachten aan wijden.
Met drie leerlingen beklimt Jezus de berg Tabor.
Dat althans is de buitenkant van het verhaal. De berg is een plaats die een mens dichter bij de hemel, dichter bij God brengt.
Dat Jezus drie leerlingen meeneemt wil de betrokkenheid van de hele mens benadrukken. Deze drie staan voor lichaam, ziel en geest of voor hoofd, hart en handen. Voor iedere belangrijke beslissing die een mens neemt zijn alle drie nodig. Denken, voelen en handelen horen samen in ieder mens in balans te zijn. Wie enkel de weg van het verstand kiest, doet zichzelf en anderen te kort. Denken en doen moeten in balans zijn en dat geldt ook voor denken en voelen.
Wat betekent spreken met Mozes…
Als Jezus met zijn drie discipelen boven op de berg aankomt verandert hij voor hun ogen. Hij begint te stralen. Opnieuw een uiterlijk beeld om te laten zien en voelen dat er iets heel bijzonders met hem aan de hand is. We zien het op het mozaïek van de kerk van San Apollinare in Classe (Ravenna). Dicht bij God (het blauw van de hemel) en verbonden met aarde (overal groen in meer dan veertig kleuren) en zijn navolgers op de aarde is hij gelukkig. Gelukkig in de zin, dat hij weet waarvoor hij geroepen is, voor wie hij het doet en wat de zin en de bestemming van zijn bestaan is.
Dat moment boven op de berg is letterlijk en figuurlijk een hoogtepunt. Hier raken hemel en aarde aan elkaar. Hier komen Gods heerlijkheid en het geluk van mensen samen.
Dat wordt onderstreept door de mensen met wie Jezus in gesprek is. Mozes en Elia.
Mozes is degene die zijn volk heeft uitgeleid uit iedere vorm van menselijke dwang en verslaving. Hij staat er borg voor dat ieder mens vrij van dwang een eigen weg mag gaan van angst naar vertrouwen.
… en met Elia
Elia heeft zijn volk bevrijd van de dwang van afgodendienst. Bij hem zijn het niet de machtige medemensen, maar de dingen, die wij zelf op de troon zetten en als goden vereren. De baälsdienst van zijn tijd lijkt primitief, maar wie eerlijk is ziet dat er niet echt iets veranderd is.
Luther zei al: “vertel mij wat in jouw leven het allerbelangrijkste is en ik zal je vertellen wie jouw God is.” Ik geef deze vraag hierbij door aan alle lezers, te beginnen bij mijzelf.
Dat Jezus in gesprek is met Mozes en Elia laat ons zijn ‘mission statement’ zien. Dit is wat hij hoopt. Dat mensen werkelijk vrij worden en open leren staan voor wat onvergankelijk is.
Dat kan alleen de liefde zijn. Dat is gauw gezegd, maar het kost een mensenleven om de lengte, de breedte, de hoogte en diepte van wat liefde heet te ontdekken.
Een goede veertigdagentijd toegewenst en hartelijke groeten.
